Δημοσιογραφία των πολιτών

Δημοσιογραφία των πολιτών ή συμμετοχική δημοσιογραφία είναι η δημοσιογραφία που ασκείται από κάθε πολίτη , που δεν είναι επαγγελματίας δημοσιογράφος, συχνά με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και του Διαδικτύου.

Ο όρος εννοιολογήθηκε από τον Dan Gillmor στο βιβλίο του We the media.Υποστηρίζει λοιπόν ότι διαδραματίζεται μια μεταμόρφωση της δημοσιογραφίας, από τα κυρίαρχα μέσα μαζικής ενημέρωσης του 20ου αιώνα σε κάτι βαθύτερο και πιο δημοκρατικό. Παλαιότερα η ροή των ειδήσεων ήταν μονόπλευρη, από τα μέσα προς το κοινό, με ελάχιστη δυνατότητα παρέμβασης από το τελευταίο. Μέσω της δημοσιογραφίας των πολιτών όμως, η ροή αυτή γίνεται αμφίδρομη και τα όρια μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή ειδήσεων πολύ δύσκολα να προσδιοριστούν.

Η βασική της ιδέα είναι ότι η συνολική γνώση όλων των ανθρώπων είναι περισσότερη απ' ό,τι μόνο των δημοσιογράφων καθώς και το γεγονός ότι πρέπει να δοθεί "βήμα" να ακουστούν απόψεις ανθρώπων που δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα έως τώρα. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να σχολιάσει στο ιστολόγιό του τα τεκταινόμενα του τοπικού συμβουλίου της πόλης του ή να αναρτήσει κάποια φωτογραφία ή βίντεο από κάτι αξιόλογο για αυτόν. Με αυτό τον τρόπο όπως υποστηρίζει και ο Hall ότι τα όρια μεταξύ τοπικού και παγκόσμιου είναι δυσδιάκριτα.

Ιστορία της δημοσιογραφίας των πολιτών

Το φαινόμενο ένας πολίτης να θέλει να διαδώσει μια πληροφορία , είδηση ή γνώμη μαζικά έχει τις ρίζες του αρκετά παλιά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 18ο αιώνα υπήρχαν φυλλαδιογράφοι όπως ο Τόμας Πέιν (Thomas Paine) αλλά και οι ανώνυμοι συγγραφείς των Φεντεραλιστικών Εντύπων οι οποίοι διένειμαν το δικό τους υλικό. Καθώς εξελίσσεται η τεχνολογία συναντώνται παραδείγματα ανθρώπων που στέλνουν κείμενα σε εφημερίδες υποστηρίζοντας τις απόψεις τους αλλά και ανθρώπων που δημιουργούν πειρατικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς για να "ακουστούν". Με την ανάπτυξη του Παγκόσμιου Ιστού όμως έγινε η πραγματική διάδοση της συμμετοχικής δημοσιογραφίας, αφού πλέον η πρόσβαση σε ένα μαζικό μέσο επικοινωνίας έγινε πολύ εύκολη. Ο καθένας πια μπορούσε να δημιουργήσει πολύ εύκολα τη δική του ιστοσελίδα και αργότερα το δικό του ιστολόγιο.

Καταλύτη στην εξέλιξη της δημοσιογραφίας των πολιτών αποτέλεσαν σημαντικά κοινωνικοπολιτικά γεγονότα όπως η 11η Σεπτεμβρίου, οι βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο την 7η Ιουλίου 2005 ή το φονικό τσουνάμι του 2004 τα οποία κινητοποίησαν την κοινή γνώμη να εκφράσει τη γνώμη της και να μοιραστεί πληροφορίες, εικόνες και βίντεο.

Κριτική της δημοσιογραφίας των πολιτών

Το γεγονός ότι η συμμετοχική δημοσιογραφία ασκείται από απλούς πολίτες που δεν είναι επαγγελματίες δημοσιογράφοι έχει προκαλέσει συζητήσεις σχετικά με την αντικειμενικότητά της.

Με τον όρο αντικειμενικότητα εννοούμε την παρουσίαση γεγονότων απαλλαγμένα από προσωπικές απόψεις και αποτελεί μια από τις βασικές αξίες του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Καθώς λοιπόν οι πολίτες-δημοσιογράφοι συνήθως γράφουν ορμώμενοι από κάποιο γεγονός που τους έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον ή έχει θίξει κάποιο συμφέρον τους υπάρχει αμφισβήτηση σχετικά με την αντικειμενικότητά τους.Επιπλέον επειδή δεν είναι επαγγελματίες συνήθως δεν γνωρίζουν τη μεθοδολογία που ακολουθούν οι δημοσιογράφοι καθώς και τον Κώδικα Δεοντολογίας που τους διέπει.

Για αυτό το λόγο υπάρχουν δημοσιογράφοι όπως ο Καναδός Jack Kapica 2. που θεωρούν ότι και η συμμετοχική δημοσιογραφία πρέπει να υπόκειται σε συντακτική επιμέλεια και εποπτεία.

Δημοσιογραφία των πολιτών και συμμετοχική δημοσιογραφία

Η δημοσιογραφία των πολιτών και η συμμετοχική δημοσιογραφία είναι δύο έννοιες σχεδόν ταυτόσημες.

Η J.D. Lasica όριζει ως συμμετοχική δημοσιογραφία:

1. Την συνδιαμόρφωση της είδησης με την βοήθεια του κοινού μέσω των σχολίων, των φωτογραφιών, των προσωπικών ιστότοπων και των αποσπασμάτων βίντεο.
2. Την ύπαρξη ανεξάρτητων ειδησεογραφικών ιστοσελίδων, μη επαγγελματιών δημοσιογράφων ( indymedia)
3. Τις ιστοσελίδες με απευθείας μεταδόσεις web tv και web radio.

Το πέρασμα από μια μονόπλευρη ροή πληροφορίας σε μία αμφίδρομη, καθιστά το νέο σχήμα αυτομάτως περισσότερο δημοκρατικό. Εμφανίζεται ξαφνικά ο σχολιασμός των ακροατών και των αναγνωστών, επομένως κρίνονται άμεσα τα λεγόμενα των δημοσιογράφων. Υπάρχουν εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης εκτός από ιστοσελίδες ειδησεογραφικών μέσων. Ο καθένας έχει το χώρο να διατυπώνει ελεύθερα τη γνώμη του χωρίς να περιορίζεται καν από δημοσιογραφικούς κώδικες δεοντολογίας. Επιπλέον η παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού και τεκμηρίων από τους τόπους των γεγονότων παύει να είναι πλέον αποκλειστική δουλειά του τηλεοπτικού συνεργείου και των ανταποκριτών,εφόσον η πλειοψηφία των πολιτών έχει στην κατοχή της φορητές συσκευές καταγραφής εικόνας και ήχου.

Ακόμα ένας αξιοσημείωτος παράγοντας είναι η ευκολία διαμοιρασμού της πληροφορίας. Πριν την ύπαρξη των social media, των like, των share και των hashtag, ο χρήστης μπορούσε μεν να ανεβάσει το υλικό του στον παγκόσμιο ιστό, όμως αυτό το υλικό ήταν πολύ δύσκολο να "διαβαστεί" από άτομα που δεν είχαν την διεύθυνση της ιστοσελίδας του. Σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι δομημένα με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε οι αναρτήσεις που έχουν μεγάλη απήχηση να εμφανίζονται ψηλά στα προτεινόμενα και έτσι περισσότερος κόσμος να έχει πρόσβαση σε αυτές. Επιπλέον οι χρήστες των social media ενημερώνονται για την δραστηριότητα όχι μόνο των φίλων τους αλλά και για αναρτήσεις που άρεσαν στους φίλους τους ή κοινοποιήθηκαν από αυτούς. Με αυτόν τον τρόπο διευρύνεται ο κύκλος των πληροφοριών στις οποίες βρισκόμαστε εκτεθειμένοι.

Τα τελευταία χρόνια εισήχθη από τον Axel Bruns καθηγητή στο Queensland University of Technology, στο Brisbane της Αυστραλίας, ο όρος ''produser'' που συνδυάζει τους όρους ''user'' που είναι ο απλός, μη επαγγελματίας, χρήστης και κοινωνός της πληροφορίας και ''producer'' που είναι ο επαγγελματίας παραγωγός ειδησεογραφικού περιεχομένου. Ο produser, δηλαδή, είναι ο απλός πολίτης που παράγει και εκδίδει (συνήθως σε διαδίκτυο, social media, blogs κ.α.) πληροφοριακό υλικό με δικά του μέσα, χωρίς τη συνεργασία ή τη μεσολόβηση δημοσιογράφων ή ΜΜΕ και θεωρητικά χωρίς εξάρτηση από κάθε είδους συμφέροντα, κυρίως πολιτικά και οικονομικά.

Η δημοσιογραφία των πολιτών ωστόσο δεν είναι αποσχισμένη από την δημοσιογραφία των μέσων. Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί ο χώρος της ενημέρωσης σήμερα, φαίνεται πως πολίτες και επαγγελματίες δημοσιογράφοι συνεργάζονται, μοιράζονται υλικό και πηγές.

Αναφορές

1. www.opendemocracy.net Street journalists versus 'ailing journalists'?

2.Is there credibility in citizen journalism?

Πηγές

• Gillmor, D.(2004) "We the Media. Grassroots Journalism by the People, for the People."
• Λίχτενμπεργκ, Τ.(2001). "Υπέρ της αντικειμενικότητας" στο βιβλίο Curran, J & Gurevitch, M. "ΜΜΕ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ", Εκδόσεις Πατάκη
• Bruns, A (2010). From Reader to Writer: Citizen Journalism as News Produsage. International Handbook of Internet Research, pp 119-133.